23. Międzynarodowy Festiwal Sztuk Przyjemnych i Nieprzyjemnych (2017 r.)

• Awangarda jako stan umysłu

To temat tegorocznej edycji Międzynarodowego Festiwalu Sztuk Przyjemnych i Nieprzyjemnych, który z pełną świadomością wykorzystuje intensywnie eksploatowany w tym roku termin. Słowo awangarda - odmieniane przez wszystkie przypadki, coraz bardziej oswojone, coraz mniej rewolucyjne, coraz bardziej eleganckie, z najlepszymi manierami. 

Minęło ponad 100 lat od czasu, kiedy powstały pierwsze manifesty i dzieła awangardowe. Rewolucyjne, obrazoburcze, radykalne. Wielka Awangarda nie znosiła przecież kompromisów, wikłania się w układy, oportunistycznych karierowiczów. Etos grup awangardystów był restrykcyjny - na przykład surrealistów obowiązywał zakaz przyjmowania wszelkich wyróżnień i nagród za zasługi artystyczne i literackie. W związku z tym w latach 40. ubiegłego wieku Salvador Dali czy Max Ernst zostali wyrzuceni z grupy. Prawdziwi awangardyści wybierali nędzę i życie w zgodzie z własnymi przekonaniami. Wyróżnikiem historycznej awangardy był fakt, że myśl musiała przerodzić się w działanie, awangardyści byli bezwzględnie zaangażowani w społeczną zmianę, w pełną zapału i wiary walkę o inny świat. Od tamtego czasu fundamenty awangardy przestały być stabilne, wraz ze zmianą pokoleniową i przekształceniami rzeczywistości podlegały wielokrotnym redefinicjom, a nowo powstałe definicje „awangardowości” trudno policzyć. Zygmunt Bauman pisał, że awangarda była nowoczesna w zamyśle, ale ponowoczesna w skutkach. To znaczy, że prędzej czy później, trzeba było uderzyć głową o mur; zbiór granic do przekroczenia i barier do druzgotania nie był nieskończony. Awangarda jako postawa musiała się wyczerpać lub przynajmniej przewartościować. Skończył się czas wizjonerów, którzy umierali nie tyle za swoje obrazy, wiersze i teatr, ale którzy przede wszystkim oddawali się bez końca idei organizującej ich życie. Już od dawna nie towarzyszy nam artystyczna bezkompromisowość, która determinuje całe życie twórcy. Czy współcześnie, kiedy postawa awangardowa jest niemożliwa, żywa pozostała awangarda jako stan umysłu?

Tym pytaniem zapraszam Państwa do dyskusji. Temat Festiwalu jest pytaniem, które dotyczy zasadniczych spraw związanych z ambicjami współczesnych twórców i z kierunkiem ich twórczości. Międzynarodowy Festiwal Sztuk Przyjemnych i Nieprzyjemnych od wielu lat oscyluje wokół rozważań na temat kondycji artysty, poszukiwania autorytetów, przezwyciężania ograniczeń. W tym roku, w szczególnym kontekście i okolicznościach, proponuję, aby zastanowić się, czym jest awangardowy stan umysłu? Czy mimo tego, że awangardowe postulaty sprzed stu lat uważamy za utopijne, nie chcielibyśmy dzisiaj tonąć w kolejnych utopiach proponowanych przez twórców? Czy nie mamy poczucia utraty? Czy rzeczywistość jest żyznym gruntem dla formowania się permanentnej postawy sprzeciwu? A może jest tak dobrze, że nic zmieniać nie trzeba? Jeśli jednak nie jest tak dobrze, to czy potrzeba nam rewolucji? Jakiej? Czy chcemy się buntować czy może tylko symulować? Czy teatr ma coś wspólnego z prawdziwym życiem? Czy spektakl teatralny podlega takim samym prawom rynku jak smartfon? Czy nie robimy czegoś, przeciwko czemu dusze awangardy krzyczą?

Ewa Pilawska

• Program XXIII Międzynarodowego Festiwalu Sztuk Przyjemnych i Nieprzyjemnych w formacie pdf do pobrania

• Fotorelacje:

1. 4 marca 2017 - inauguracja Festiwalu, otwarcie wystawy i "Triumf woli"...

2. 5 marca 2017 - "Wszystko o mojej matce" i spotkanie z twórcami...

3. 12 marca 2017 - "Żony stanu, dziwki rewolucji, a może i uczone białogłowy" i spotkanie z twórcami...

4. 13 marca 2017 - dyskusja "Teatr na żywo czy z DVD"...

5. 14 marca 2017 - "Eiswind/Hideg Szelek" z Teatru Narodowego w Wiedniu i spotkanie z twórcami...

6. 18 marca 2017 - "Sceny myśliwskie z Dolnej Bawarii" i spotkanie z twórcami...

7. 19 marca 2017 - "Awangarda, teatr i cała reszta" - seminarium

8. 19 marca 2017 - "Matki i synowie" i spotkanie z twórcami...

9. 20-21 marca 2017 - "Garderobiany" i spotkanie z twórcami...

10. 23 marca 2017 - "Punkt zero. Łaskawe" i spotkanie z twórcami...

11. 26 marca 2017 - "Rogucki koncert"...

12. 20 maja 2017 - Prapremiera "Arcydzieła na śmietniku" i spotkanie z twórcami...

13. 24 czerwca 2017 - Prapremiera "Dryla" i spotkanie z twórcami...

• Plebiscyt Publiczności:

W części konkursowej Festiwalu brały udział spektakle: 

Publiczność festiwalowa oddając swoje głosy (internetowo oraz tradycyjnie – wypełniając karty plebiscytowe) przyznała:

• Tytuł Najlepszego Spektaklu spektaklowi „Triumf woli” w reżyserii Moniki Strzępki z Narodowego Starego Teatru im. Heleny Modrzejewskiej w Krakowie
• Tytuł Najlepszej Aktorki Milenie Lisieckiej za rolę Maude Gutman w spektaklu „Arcydzieło na śmietniku” w reżyserii Justyny Celedy z Teatru Powszechnego w Łodzi
• Tytuł Najlepszego Aktora Łukaszowi Lewandowskiemu za rolę Maxa Aue w spektaklu „Punkt Zero. Łaskawe” w reżyserii Janusza Opryńskiego z Teatru Provisorium w Lublinie

Prezentowane w ramach Festiwalu spektakle „Matki i synowie” w reżyserii Krystyny Jandy (Teatr Polonia w Warszawie) i „Garderobiany” w reżyserii Adama Sajnuka (Teatr Narodowy w Warszawie) były pokazami mistrzowskimi i nie brały udziału w Plebiscycie.

• Telewizja XXIII Festiwalu

Zapraszamy do oglądania Telewizji XXIII Festiwalu, którą prowadzi Max Cegielski - kolejne odcinki transmitowane są na żywo na profilu Facebookowym Festiwalu. Zapisy kolejnych streamingów możecie obejrzeć Państwo tutaj.