Czego nie widać

„Czego nie widać” Michaela Frayna to jedna z najlepiej skonstruowanych fars w historii teatru, „top of the top” gatunku, „farsa fars”. Osią dramaturgiczną sztuki są nieoczekiwane wydarzenia, które przytrafiają się objazdowej trupie teatralnej podczas przygotowań spektaklu „Co widać”. Aktorzy są gotowi, aby zagrać w każdych warunkach i na ogół nic nie jest w stanie im przeszkodzić. Tym razem jednak przeszkody piętrzą się, a wraz z nimi piętrzy się absurd, który jednak nie przeszkadza twórcom w zmaganiach ze spektaklem… To już trzecia próba generalna, a aktorzy wciąż nie opanowali tekstu. Chcą dyskutować o motywacjach postaci, dekoracja się sypie, aktor senior z problemem alkoholowym zaginął, a reżyser uwikłany w dwa równoczesne romanse próbuje zapanować nad swoim życiem i zespołem. Już wiemy, że to się nie może udać. A to dopiero początek… Sztuka angielskiego komediopisarza pokazuje teatr od kulis i odsłania „szwy”, które dla widzów nie są na co dzień widoczne. Pokazuje także teatr, który dla artystów jest nie tylko miejscem pracy, ale także domem i sposobem na życie.  

Dla wielu zaskoczeniem było, że Jan Klata (laureat Europejskiej Nagrody Teatralnej), słynący ze spektakli budzących kontrowersje i przekraczających społeczne decorum, sięga po klasykę farsy. Tymczasem Klata bierze na warsztat ten gatunek, aby poddać go autorskiej dekonstrukcji i interpretacji na swój sposób. „Teraz Klata przewrotnie sięga po farsę w szczególnie dramatycznym dla świata momencie. Zdaje się pytać o sens śmiechu w czasach, gdy nieopodal giną ludzie, o potrzebę oderwania myśli od zbrodniczej rzeczywistości, o bezradność sztuki wobec wojny i rozrywkowy potencjał teatru. Fraynowski chaos tworzy dla takich rozważań świetny kontekst, a infantylne intrygi bohaterów i bohaterek ciekawy kontrast” - pisał Dawid Dudko w recenzji spektaklu. W farsowy korowód Frayna Klata wplata współczesne wydarzenia - m.in. kontekst Rosji i wojny w Ukrainie. Tłem dla wydarzeń na scenie są ujęcia moskiewskiej parady na Dzień Zwycięstwa i utwory w stylu "Atomic Bomb" Williama Onyeabora. W dialogach pojawiają się nawiązania do trwającej wojny, podkreślające konieczność wychodzenia z domu w kamizelce kuloodpornej. 

Spektaklem „Czego nie widać”, trawestując formę farsy, Klata stawia także pytania o teatr, aktorów i twórców. Jaki jest współczesny polski teatr? Czy, patrząc od kulis, możemy zobaczyć więcej? Czy przerysowani bohaterowie farsy (aktorzy, reżyser) są karykaturami środowiska teatralnego? Wreszcie - czy realizując ten spektakl, Klata chce nas niewinnie rozśmieszyć czy raczej skonfrontować z deprymującem obrazem współczesnego teatru?