Gombrowicz - geniusz?

„Ferdydurke” to bez wątpienia jeden z najważniejszych utworów – kamień milowy w twórczości Gombrowicza, ale również w polskiej i światowej literaturze. W momencie wydania „Ferdydurke” – ze względu na swoje awangardowe podejście do formy - budziło kontrowersje, miało tylu zwolenników, ilu adwersarzy. Dzisiaj „Ferdydurke” (wraz z pojawiającymi się w utworze „gębą”, „pupą” i „łydką”) znajduje się w kanonie utworów literatury XX wieku. Jest jednym najważniejszych utworów, w których Gombrowicz opisuje okres formowania się człowieka.

- Skupimy się na tym, co znaczy uzyskiwanie "formy" i jakie niesie z sobą ograniczenia i zachęty do większego niż zazwyczaj operowania humorem. Spojrzymy na to, co dla Gombrowicza w tym utworze znaczył "dogmat" i jaka jest jego rola w tworzeniu "indywidualnego" i "zbiorowego" bohatera, czym jest edukacja "tłumu" i kształtowanie "jednostki". Postaramy się też zwrócić uwagę na to, jak bardzo w momencie publikacji powieści Gombrowiczowi zależało, nawet niekiedy obsesyjnie, na uważnym i wytrącającym ze schematów, aktywnym i czujnym czytaniu - mówi dramaturg Michał Pabian, odpowiedzialny za koncepcje spotkań i wybór tekstów.

Szóste spotkanie - sobota 6 lipca  2024 o 16:00

W sobotę 6 lipca o 16:00 podczas szóstego spotkania „Zbrodnię z premedytacją ” przeczytają Jan Wojciech Poradowski i Ewa Sonnenburg.

„Zbrodnię z premedytacją” Gombrowicz napisał w 1928 roku, a utwór opublikowany został w 1933 roku w zbiorze „Pamiętnik z okresu dojrzewania”. Utwór jest parodią literackiej formy kryminału. „Pewien sędzia śledczy H., wybierając się do majątku swojego przyjaciela K., by załatwić jakieś urzędowe sprawy, zbyt długo stoi sam na kolejowej stacji. Co się stało? Gdzie jest K.? Potrzebne jest drobiazgowe śledztwo…” - mówi dramaturg Michał Pabian, odpowiedzialny za koncepcje spotkań z cyklu i wybór tekstów.

„To chyba najbardziej zabawny i groteskowy utwór Gombrowicza. Koncentruje się na kryminalnym śledztwie, na domysłach, tropieniu zagadek, strachu bohaterów. Wiadomo, że coś się stało, wszyscy są przejęci, panuje lęk, przerażenie. Ale gdzie ta zbrodnia?” – mówi Pabian.

Jak wyjaśniał sam Gombrowicz, „syn wcale nie zamordował ojca. Ojca w ogóle nikt nie zamordował. Syn dusi trupa dopiero wtedy, gdy sędzia śledczy doprowadza go do szału. Sędzia zgrywa się przez cały czas, a rodzina także częściowo się zgrywa. Nie trzeba przerażać się nadto demonizmem sędziego i syna, gdyż nowela ma raczej charakter intelektualny. Szło o pokazanie dwuznaczności uczucia i tego, jak sztuczna i fałszywa sytuacja dobywa z ludzi rzeczy okropne, o których im się nie śniło”.

Siódme spotkanie - sobota 21 września 2024 o 16:00

W nowym sezonie Teatr Powszechny w Łodzi kontynuuje cieszący się dużym zainteresowaniem widzów cykl spotkań z twórczością Witolda Gombrowicza, który jest patronem roku 2024. W sobotę 21 września o 16:00 usłyszymy fragmenty „Pornografii” – powieści jednego z najwybitniejszych polskich pisarzy – w interpretacji Jana Wojciecha Poradowskiego i Ewy Sonnenburg. Tradycją jest już, że podczas cyklu Teatr zaprasza na pyszną kawę, herbatę i ciasto.

Autor wielu analiz dzieł Gombrowicza prof. Michał Głowiński twierdził, że „Pornografia” to wielkie dzieło, a żadna interpretacja nie jest „w stanie wyczerpać jej sensów, stanowi tylko formę zbliżenia, formę wydobycia tych znaczeń, ujęć, symboli, które wydają się najdonioślejsze. Wielkie dzieło przerasta bowiem to, co jest w stanie o nim powiedzieć czytelnik i interpretator; gdyby tego nie czyniło, nie byłoby wielkim dziełem”.

„Pornografia” została wydana w 1960 roku. Jej bohaterem jest Witold (alter ego autora) oraz tajemniczy Fryderyk. Akcja rozgrywa się w Polsce w czasie II wojny światowej (której sam Gombrowicz nie doświadczył). Wyjazd Fryderyka i Witolda na wieś do znajomego Hipolita uruchamia szereg zdarzeń, dla których bezpośrednią inspiracją staje się relacja dwójki nastolatków – Heni i Karola. W momencie przecięcia się dróg bohaterów rozpoczyna się gra – młodości i starości, gra nieświadomej zmysłowości z doświadczonym wykoncypowaniem... Wojenne tło zdarzeń dostarcza wątku patriotycznego, który autor traktuje na poły serio, na poły ironicznie i obrazoburczo.

„Cóż się dzieje w «Pornografii»? My, Fryderyk i ja, dwóch starszych panów, ujrzeliśmy parkę, chłopca i dziewczynę, jakby stworzonych dla siebie, skutych wzajemnym, bijącym w oczy, sex appeal’em. Ale oni jakby o tym nie wiedzieli, tonie to jakoś w młodzieńczym nieurzeczywistnieniu (nieumiejętność właściwa wiekowi). Nas, starszych, korci to i podnieca, chcielibyśmy, aby urok się ucieleśnił. I ostrożnie, z zachowaniem pozorów, zaczynamy im dopomagać. Na nic nasze zabiegi, rozbijają się one o tę fazę przedświtu, wstępną, o ten ich przedpokój bytu” – mówił Gombrowicz w rozmowie z Dominique de Roux.

- „We fragmentach przygotowanych przez aktorów prześledzimy, jak buduje się urok, na czym polega flirt i wzbudzanie fascynacji, jak bohaterowie tej powieści odnajdują się wobec młodzieżowego crusha. Ale nie będzie tylko o miłości. Przecież jeden z bohaterów ma na imię Fryderyk. Na cześć albo przeciwko Nietzschemu i jego koncepcji nieograniczonych możliwości nadczłowieka” - mówi dramaturg Michał Pabian, odpowiedzialny za koncepcje spotkań z cyklu i wybór tekstów.